Mae diwydiant Cymru a’r DU wedi cael hwb sylweddol yn sgil dyrannu cyllid grant i Dde Cymru gan Ymchwil ac Arloesi yn y DU [UK Research and Innovation]. Bydd y cyllid yn cefnogi cam cyntaf prosiectau Mapio ac Adleoli Clwstwr Diwydiannol De Cymru (SWIC) a fydd yn ceisio nodi’r opsiynau gorau ar gyfer datgarboneiddio diwydiant yn Ne Cymru yn gosteffeithiol. Bydd y prosiectau yn edrych ar y seilwaith sydd ei angen ar gyfer datblygu’r economi hydrogen, ar gyfer cipio, defnyddio a storio CO2 (CCUS) ar raddfa fawr a thrafnidiaeth, yn ogystal â chyfleoedd strategol ar y safle sy’n benodol i bob diwydiant.

Nid yn unig y bydd y prosiectau yn gwneud cyfraniad hanfodol at siwrnai’r DU i gyflawni sero-net erbyn 2050, mae ganddynt y potensial i gryfhau gwydnwch economaidd diwydiant a chymunedau Cymru drwy sicrhau bod gweithrediadau yn y rhanbarth yn gynaliadwy dros yr hirdymor.

Dywedodd Chris Williams, o Tata Steel a Flexis, arweinydd interim Clwstwr Diwydiannol De Cymru (SWIC):

“Mae’r prosiectau hyn yn cynnig cyfle i gyfuno’r rhaglenni datgarboneiddio amrywiol yn Ne Cymru yn un cynllun mapio ac adleoli seilwaith, gan gefnogi uchelgeisiau sero-net Cymru felly. Bydd y cynllun rhanbarthol hwn yn galluogi diwydiant i benderfynu ar ei opsiynau datgarboneiddio, ac felly cefnogi datblygu strategaeth twf glân ar gyfer diwydiant Cymru a darparu sylfaen ddiwydiannol gynaliadwy ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.”

Mae SWIC yn cynnwys set amrywiol o ddiwydiannau yn cynnwys puro olew, papur, nicel, inswleiddio, cemegion, mewnforio nwy naturiol hylifedig (LNG), cynhyrchu darnau arian, gweithgynhyrchu cyffredinol, dur a sment. Os yw’r SWIC yn mynd yn ei flaen yn llwyddiannus drwy gamau amrywiol Her Datgarboneiddio Diwydiannol llywodraeth y DU, byddai’n ysgogi twf glân sylweddol, gan greu mwy o swyddi ac agor cyfleoedd yn genedlaethol ac yn rhyngwladol i fusnesau’r DU. Byddai hefyd yn gwella gallu’r DU i weithgynhyrchu sment a chynhyrchion dur yn lleol gydag allyriadau carbon isel, gan helpu i ysgogi dyfodol carbon isel sector adeiladu a sectorau eraill y DU, fel amddiffyn, gweithgynhyrchu ceir a chynhyrchu darnau arian.

Bydd y prosiect Mapio [Roadmap] yn cael ei arwain gan CR Plus, y gostyngiad cynaliadwy mewn costau, effeithlonrwydd ynni ac ymgynghoriaeth peirianneg y prosiect, yn cynnwys y partneriaid RWE, Progressive Energy, Prifysgol De Cymru, Celsa Manufacturing, Tata Steel, Porthladd Aberdaugleddau a Vale Europe. Bydd yn gwneud defnydd mawr o’r prosiect Adleoli [Deployment] ac atebion hwb llai, lleol i gyflawni cynllun sy’n sefydlu cyfres o ardaloedd sero-carbon lleol a fydd yn lleihau allyriadau lleol, yn creu swyddi crefftus, yn gwella ansawdd yr aer ac yn gwella lles ar draws rhanbarth De Cymru.

Dywedodd Tony Parton, Rheolwr Gyfarwyddwr yn CR Plus:

“Mae’r cydweithrediad hwn yn cynnig cyfleoedd newydd cyffrous i ddiwydiant sefydledig a’r sector diwydiannol sero-carbon net datblygol i drawsnewid De Cymru yn economi ‘gyfiawn’ fywiog wrth ddarparu twf glân gwirioneddol.”

Mae’r prosiect Adleoli cam un yn canolbwyntio ar y potensial i greu prosiectau cydweithredol mewn ardaloedd lle ceir cyfran sylweddol o’r gweithgarwch economaidd yn Ne Cymru: Port Talbot gyda gwaith dur integredig Tata Steel, Aberddawan gyda Gwaith Sment Tarmac ac Aberdaugleddau gyda Phurfa Valero Energy a Gwaith Pŵer Tyrbinau Nwy Cylch Cyfun RWE.

Yn cael ei arwain gan y darparwr atebion seilwaith clyfar, Costain, bydd y prosiect Adleoli [Deployment] yn dod â’r partneriaid Tata Steel, Tarmac, RWE, Valero Energy, Progressive Energy, CR Plus, Capital Law, Ymgynghorwyr Flexible Process a Phrifysgol De Cymru ynghyd i gydweithredu i nodi ffyrdd o fynd i’r afael â heriau cyffredin ac unigryw datgarboneiddio a thwf glân, gan helpu’r DU yn y pen draw i sefydlu clwstwr diwydiannol carbon sero-net cyntaf y byd erbyn 2040, ac o leiaf un clwstwr carbon isel erbyn 2030.

Dywedodd Rob Phillips, cyfarwyddwr y sector ynni, Costain:

“Bydd dod â phartneriaid diwydiannol byd-eang, ymgynghorwyr arbenigol ac academyddion ynghyd yn esgor ar arloesi cyffrous sy’n cynnwys y potensial i ddatgarboneiddio’r diwydiannau hyn nid yn unig yn genedlaethol, ond yn rhyngwladol. Mae hyn yn argoeli’n dda ar gyfer potensial arbenigol gwybodaeth ymarferol arbennig y DU a’r agenda twf glân. Wrth arwain y prosiect adleoli, nid yn unig y gall Costain gyfrannu ein profiad o beirianneg a chyflawni prif raglenni yn ogystal â datblygu technoleg y broses cipio carbon, ond hefyd ein dealltwriaeth ddofn o’r goblygiadau ehangach ar gyfer datgarboneiddio seilwaith y DU.”

Bydd gwaith ar y prosiectau angori potensial, mwy a safleoedd diwydiannol eraill yn Ne Cymru yn nodi gwelliannau i brosesau ac yn asesu hyfywedd tanwyddau glân i leihau allyriadau carbon, yn ogystal ag edrych ar Gipio, Defnyddio a Storio Carbon (CCUS), gan nodi pa seilwaith presennol gellir ei ddefnyddio a pha seilwaith newydd fydd ei angen.

Gyda’i gilydd, bydd y prosiectau’n gobeithio darparu’r capasiti ar gyfer economi gylchol yn y dyfodol fel y bydd carbon sy’n cael ei gipio, yn y tymor hir, na ellir ei ddefnyddio’n lleol gan ddiwydiannau eraill fel amaethyddiaeth, yn cael ei gludo i gyfleusterau CCUS cenedlaethol fel HyNet ym Mae Lerpwl neu Acorn yn St Fergus. Bydd Clwstwr Diwydiannol De Cymru hefyd yn datblygu opsiynau ac atebion i gefnogi adleoli hydrogen yn rhanbarthol er mwyn hwyluso carbon sero net erbyn 2050.

Mae’r cam cyntaf hwn yn gam tuag at sicrhau cyfran bellach o’r £131m sydd wedi’i ddyrannu i’r Her Ddatgarboneiddio Ddiwydiannol gan Adran Busnes, Ynni a Strategaeth Ddiwydiannol Llywodraeth y DU, ac mae’n elfen allweddol o Strategaeth Twf Glân y llywodraeth.